Laboratoryjna analiza to podstawowy krok, aby poznać jakość wody płynącej w naszych kranach. Otrzymując wyniki badania wody, wiele osób ma spory problem z ich odpowiednią interpretacją. Same liczby bez odpowiedniej wiedzy nie są nam w stanie za wiele powiedzieć. Dlatego też poniżej przedstawiamy opisy standardowych parametrów badanej wody: o czym świadczą, co przekroczenia ich norm mogą oznaczać dla naszego zdrowia. Podpowiadamy również, jakie filtry można zastosować, aby przywrócić optymalną jakość wody.
1. Barwa wody – norma: akceptowalna
Barwa wody – według przepisów polskiego prawa – powinna być akceptowalna przez konsumenta. Jej zabarwienie samo w sobie nie stanowi żadnego zagrożenia. Wpływa jedynie na nasze odczucia estetyczne. Wodę o jakimkolwiek kolorze uważamy za nieapetyczną. Warto jednak zwracać uwagę na tę cechę, ponieważ jej nagła zmiana może wiązać się z przekroczeniem norm innych parametrów wody. Najczęściej na zmianę koloru wpływa wysoka ilość żelaza lub manganu lub też naturalne substancje organiczne. Przebarwienie wody może być też znakiem, że w rurach wodociągowych wykonanych z miedzi doszło do korozji (wtedy woda ma kolor zielonkawo-niebieski). W zależności od przyczyny wywołującej zmianę barwy, stosuje się odpowiednie filtry. I tak w przypadku żelaza i manganu celowe będzie zastosowanie odżelaziaczo-odmanganiaczy, na związki organiczne poskutkować może natomiast stacja wielofunkcyjna z odpowiednio dobraną mieszanką złóż albo system odwróconej osmozy. Jeżeli barwa wody jest samoistna, jej kolor powinny poprawić odpowiednie filtry z węglem aktywnym.
2. Mętność – norma: poniżej 1 NTU
Mętność wody spowodowana jest obecnością nie rozpuszczonych w niej cząstek pochodzenia nieorganicznego (piaski, iły, związki żelaza i manganu) oraz organicznego (gliny, związki humusowe, plankton, bakterie, obumarłe cząstki roślin). Co więcej, mętność wody może być również spowodowana zanieczyszczeniem jej ściekami bytowymi bądź przemysłowymi. Brak przeźroczystości wody bardzo często idzie w parze z podniesionymi wskaźnikami mikrobiologicznymi, ponieważ w zawiesinach bardzo chętnie bytują bakterie. Mętna woda stwarza duży problem w procesie dezynfekcji, gdyż środki służące do tego celu, względnie promieniowanie UV, nie są w stanie przeniknąć w głąb zawiesiny i skutecznie wyeliminować bakterie. Do usunięcia samej mętności wody stosuje się filtry mechaniczne.
3. Zapach – norma: akceptowalna
Według polskich przepisów woda powinna mieć akceptowalny zapach przez konsumentów (najlepiej jeżeli nie posiada żadnego). Zmiana zapachu może być wywołana obecnością gazów, produktów rozkładu substancji organicznych, ścieków bytowych, gospodarczych czy przemysłowych. Najczęściej w wynikach badań pojawia się ocena zapachu według pięciostopniowej skali oraz określenie wskazujące na pochodzenie zapachu, np.: żelazisty (spowodowany ilością żelaza), siarkowodorowy (na skutek występowania bakterii beztlenowych), chloru (efekt uboczny procesu dezynfekcji wody), chemiczny (spowodowany przedostaniem się do wody obcych substancji). W zależności od źródła zanieczyszczenia, należy dobrać odpowiednie urządzenia do uzdatniania wody.
Warto zwrócić również uwagę na zmianę zapachu ciepłej wody. Jeżeli taka woda śmierdzi siarkowodorem (zapach zgniłych jaj), najprawdopodobniej w naszym bojlerze doszło do rozwoju bakterii beztlenowych. Aby uniknąć tego problemu, należy dbać o stan i czystość urządzenia oraz wymieniać anody według zaleceń producenta.
4. Odczyn pH – norma: 6,5 – 9,5
Odczyn pH stanowi cechę roztworu spowodowaną obecnością charakterystycznych jonów wodorowych. Parametr ten jest oceniany według skali od 0 do 14 (przy czym 7 to odczyn obojętny). Polska norma dotycząca pH dla wody pitnej mieści się w przedziale 6,5 do 9,5. Jest to dość szeroki przedział, ale najlepiej, aby pH wody z kranu było wyższe niż 7,4, ponieważ krążąca w naszym organizmie krew musi utrzymywać równowagę na takim właśnie poziomie. Według badań naukowych – najkorzystniej dla nas jest spożywanie wody powyżej 8 pH, ponieważ wspomaga ona proces utrzymania prawidłowej równowagi kwasowo-zasadowej naszego organizmu. Woda poniżej 7-7,3 niestety pogłębia proces zakwaszania. Ponadto kwaśna woda (poniżej 7 pH) negatywnie wpływa na instalację wodną wykonaną z miedzi, powodując jej korozyjność.
Odczyn pH wody przeznaczonej do celów spożywczych można podnieść m.in. za pomocą specjalnych urządzeń jonizatorów albo też dzięki odpowiednim filtrom dzbankowym. Wodę o wyższym odczynie pomoże również uzyskać liniowy jonizator, jest to dodatkowy element zestawów odwróconej osmozy.
5. Twardość wody: norma od 60 do 500 mg/l
Powszechnym problemem w Polsce jest tzw. twarda woda, czyli taka, która posiada wysokie stężenie soli wapnia i magnezu. Skutkuje ona osadzaniem się kamienia na wylewkach, bateriach, ale też w czajnikach, w pralkach i w zmywarkach. Pod kątem zdrowotnym twarda woda może podrażniać skórę i wpływać niekorzystnie na włosy. Bardziej szkodliwa dla ludzkiego zdrowia jest jednak woda miękka, której spożycie wpływa negatywnie na układ kostny, zaburza prawidłową pracę mięśni, w tym mięśnia sercowego. Dzieje się tak dlatego, że wypłukuje ona z organizmu sole wapnia. W związku z tym Unia Europejska zaleca, aby minimalna wartość wody pitnej wynosiła 150 mg CaCO3/l. W przypadku bardzo twardej wody – ze względów na występujący kamień – firmy zajmujące się uzdatnianiem wody polecają założenia tzw. zmiękczacza. Montuje się go na wejściu instalacji do budynku, przez co zabezpiecza on zarówno rury, jak również urządzenia AGD w domu.
6. Przewodność: norma do 2500 μS/cm
Przewodność określa zdolność wody do przewodzenia prądu elektrycznego. Jej wielkość jest uzależniona od liczby rozpuszczonych w wodzie jonów. Woda zawierająca ich dużą liczbę (np. woda morska) bardzo dobrze przewodzi prąd. Woda w czystej postaci praktycznie takich zdolności nie posiada. Przewodność jest traktowana jako cecha wód naturalnych i powszechnie oznaczana dla przybliżonej oceny ich mineralizacji i stopnia zanieczyszczenia.
7. Utlenialność: norma do 5 mg O2/l
Jest to umowny wskaźnik, za pomocą którego określa się zdolność wody do pobierana tlenu z silnego utleniacza (nadmanganian potasu) na utlenialnych związkach organicznych i nieorganicznych zawartych w wodzie. Wskaźniki tego parametru są bardzo ważne do ogólnej oceny zanieczyszczenia wody.
8. Żelazo: norma do 0,200 mg/l
Przekroczenie dopuszczalnych norm żelaza w wodzie pitnej będzie skutkować tym, że stanie się ona mętna, o barwie brunatno-rdzawej. Zmieni się również jej smak – z neutralnego na metaliczny. Paradoksalnie spożywanie wody z wysokim wskaźnikiem żelaza nie wpływa na nasze zdrowie. Na żywotność naszych urządzeń wodociągowych jednak już tak, ponieważ wytrącające się z wody osady żelaza odkładają się na ścianach rur wodociągowych. Z czasem te osady twardnieją, zmniejszając światło przewodów i powodując spadek ciśnienia wody, a w konsekwencji również awarie. Takie rury z osadem stają się również idealnym środowiskiem do rozwoju mikroorganizmów, których obecność w wodzie stanowić może poważne zagrożenie dla zdrowia.
Woda z wysoką ilością żelaza również brudzi wannę, umywalkę rdzawym nalotem, a także nasze pranie. Żeby pozbyć się problemu zbyt wysokiego poziomu tego pierwiastka, stosuje się tzw. odżelaziacze. Jest to urządzenie wyposażone w złoża filtracyjne, które mają na celu utlenić związki żelaza, powodując ich wytrącenie w postaci stałej, a następnie zatrzymanie ich na swojej powierzchni.
9. Mangan: norma do 0,05 mg/l
W parze z żelazem w wodzie występuje mangan, choć w zdecydowanie w mniejszych ilościach. Wywołuje on równie dotkliwe skutki co żelazo, a mianowicie brudzi urządzanie sanitarne i prane tkaniny, osadza się w rurach, powodując liczne awarie, tworząc tym samym korzystne środowisko do rozwoju mikroorganizmów. Nadmiar manganu powoduje pogorszenie barwy i smaku wody, czyniąc ją z tych powodów niezdatną do picia. Norma poziomu manganu w wodzie została ustalona ze względów gospodarczych. Jest to optymalna wartość do utrzymania w dobrym stanie instalacji oraz domowych sprzętów mających styczność z wodą. Wysokiej ilości manganu w wodzie można pozbyć się dzięki odmanganiaczom lub stacjom wielofunkcyjnym. Mangan usunie również system odwróconej osmozy, jednakże należy pamiętać, że nie jest on filtrem na cały dom (tylko na jedno ujęcie).
10. Amoniak / jon amonowy – norma do 0,5 mg/l
Amoniak wykryty w wodzie nie jest bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia (co innego jako gaz występujący w powietrzu), ale może być sygnałem, że z naszą wodą dzieje się coś niedobrego. Ten związek chemiczny do wody trafia bowiem na dwa sposoby: jako skutek naturalnego rozkładu materii roślinnej lub na skutek przedostania się ścieków komunalnych, przemysłowych lub też nawozów sztucznych. O tym, że woda została skażona, będą świadczyły pozostałe parametry wody – wysoka utlenialność, wzrost innych form azotu oraz liczby bakterii. Niezależnie od źródła pochodzenia obecność amoniaku może spowodować wtórne skażenie wody. Jego obecność w instalacji sanitarnej skutkuje zmniejszoną ilością tlenu w rurach, a takie środowisko jest z kolei idealnym środowiskiem do namnażania się groźnych bakterii. Amoniak z wody można usunąć przy pomocy trzech procesów, a mianowicie przez odgazowanie, biologiczną nitryfikację oraz wymianę jonową. Ta ostatnia uważana jest za najskuteczniejszą, a wykorzystywana w stacjach wielofunkcyjnych.
11. Azotany (norma do 50 mg/l) i azotyny (norma do 0,50 mg/l)
Azotany oraz azotyny powstają w wyniku przemian azotu, utleniania amoniaku, a także soli amonowych. Stanowią one naturalny składnik wód i mogą w niej występować w niewielkich stężeniach. Jednak wraz z wzrostem ich liczby w wodzie pojawia się ryzyko skażenia wód i zagrożenia dla ludzkiego zdrowia. Dzieje się tak zazwyczaj na skutek przedostania się do wody ścieków komunalnych, przemysłowych lub nawozów azotowych, stosowanych w rolnictwie. Zawarte w wodzie pitnej azotany odkładają się w organizmie, w którym następnie przekształcane są w azotyny, które są sześciokrotnie bardziej szkodliwe. Są one szczególnie groźne dla dzieci do 2 roku życia, ponieważ zaburzają transport tlenu w układzie krwionośnym, prowadząc do rozwoju sinicy. Istnieją przesłanki, że spożywanie nadmiernych ilości azotanów i azotynów może przyczyniać się do powstawania nowotworów żołądka lub innych części układu pokarmowego. Do usuwania azotanów z wody pitnej można użyć systemu odwróconej osmozy albo urządzeń do uzdatniania opartych na wymianie jonowej.
12. Chlorki – norma: do 250 ml/l
Chlorki są naturalnym składnikiem wód gruntowych i powierzchniowych. Przenikają one do wody ze złóż minerałów, znajdujących się w glebie. Dla zdrowia ludzkiego chlorki nie stanowią żadnego zagrożenia, ale ich wysokie stężenie powoduje wzrost korozyjności wody oraz negatywnie wpływa na nawadnianie roślin. Do obniżania zawartości tych związków w wodzie (zwłaszcza chlorku sodu odpowiadającego za słony smak wody) stosuje się system odwróconej osmozy. Warto podkreślić, że chlorki w wodzie mogą pojawić się również na skutek zanieczyszczenia jej ściekami gospodarczymi czy przemysłowymi. Chlorki pochodzące z takiego źródła czynią wodę nieprzydatną do picia.
13. Parametry mikrobiologiczne
Wodę do picia powinniśmy również badać pod kątem parametrów mikrobiologicznych:
A. Bakterie z grupy coli – norma: brak w 100 ml wody
Większość bakterii z grupy coli nie stanowi zagrożenia dla ludzkiego zdrowia. Mają one charakter wskaźnikowy: ich obecność w badanej próbce świadczy dobitnie o tym, że w wodzie występują inne groźne dla zdrowia mikroorganizmy chorobotwórcze. Z racji, że bakterie z tej grupy występują w odchodach (w dużych ilościach), oznacza, że nasze źródło wody zostało skażone ściekami bytowymi. Jeżeli okaże się, że w badanej próbce obecne są bakterie coli, takiej wody nie można pić bez przegotowania.
B. Bakterie Escherichia coli (pałeczka okrężnicy) – norma: brak w 100 ml wody
Pałeczka okrężnicy występuje w ludzkich i zwierzęcych odchodach. Jej obecność w badanej próbce świadczy o tym, że woda została zanieczyszczona kałem na skutek przedostania się do niej ścieków komunalnych lub naturalnych nawozów. Jej obecność w próbce świadczy o świeżym zanieczyszczeniu wody i sygnalizuje obecność innych chorobotwórczych mikroorganizmów (np. Salmonelli). Niektóre szczepy Escherichia coli mogą powodować objawy zatrucia pokarmowego, tj.: biegunkę, wymioty, bóle brzucha i gorączkę. Bakteria ta też może doprowadzić do zapalenia dróg moczowych, a w przypadku noworodków – do zapalenia opon mózgowych.
C. Enterokoki kałowe (paciorkowce kałowe) – norma: brak w 100 ml wody
Obecność paciorkowców kałowych w badanej próbce świadczy o zanieczyszczaniu wody pitnej odchodami ludzkimi lub zwierzęcymi. Są bardzo odporne na przetrwanie w niekorzystnych warunkach, w tym na działanie dezynfekujące chloru. W grupie tej tylko dwa gatunki wywołują zachorowania u ludzi – są to Enterococcus faecalis i Enterococcus faecium. Mogą one spowodować m.in.: zapalenie dróg moczowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie płuc.
Do oczyszczania wody z bakterii i wirusów np. na ujęciu wody do domu lub mieszkania stosuje się specjalne lampy UV, nazywane również sterylizatorami UV.
Dowiedz się, jak najlepiej przebadać swoją wodę i interpretować wyniki badania wody.
